logo

Czym jest morski krajobraz kulturowy?

AAA  

Krajobraz kulturowy jest wynikiem historycznego przekształcania środowiska naturalnego przez ludzi zamieszkujących dany teren w ciągu wieków. Morski krajobraz kulturowy natomiast jest ściśle powiązany ze zmianami terenów przybrzeżnych i dna morskiego.

Obiekty i konstrukcje związane z działalnością morską, takie jak przystanie z palami cumowniczymi, nabrzeża i mola, latarnie morskie, magazyny i budynki oraz inne pozostałości znajdowane na lądzie określane są mianem „widoczny morski krajobraz kulturowy”.

Niewidoczna część morskiego krajobrazu kulturowego to na przykład historie i opowieści związane z morzem. Są to tzw. źródła niematerialne.

Wszystkie te elementy morskiego pejzażu kulturowego – widoczne i niewidoczne – tworzą swego rodzaju sieć pokrywającą Bałtyk i Morze Północne. Tylko niektóre fragmenty morskiego krajobrazu kulturowego są ogólnie dostępne. Pozostałe znajdują się pod wodą. Podwodny krajobraz kulturowy jest widoczny tylko dla nurków. Mogą to być wraki na dnie oceanów, śmieci wyrzucane do morza ze statków (a także z brzegu), kamienie balastowe, towary zgubione przy wyładunku i załadunku oraz zatopione przystanie i umocnienia obronne.

Elementami widocznego morskiego krajobrazu kulturowego mogą być również miejsca i konstrukcje związane z działalnością morską (np. kamienny kopiec w Kvitsøy). Świadczyć o tym może duża różnorodność znaków wodnych, latarni morskich, przystani pilotowych, a nawet kościołów i budowli obronnych. Do morskiego krajobrazu kulturowego możemy także włączyć poszczególne farmy i wioski oraz ludzi, którzy żyli nad morzem, a więc rybaków, żeglarzy, piratów, pilotów, szkutników i pracowników portowych.

Źródła niematerialne to opowieści o bitwach morskich, piratach, sztormach, niebezpiecznych wodach, zaginionych statkach i ludziach, którzy utracili życie na morzu. Będą to także rozmaite historie pomagające w przeszłości przetrwać długie rejsy, na przykład o marynarzach uratowanych z katastrof lub statkach wyprowadzonych na bezpieczne wody przez siły wyższe. Historie o najlepszych miejscach połowowych są również częścią morskiego pejzażu kulturowego. Część z tych opowiadań wciąż żyje wśród starych rybaków i marynarzy, inne zostały spisane, a wiele z nich po prostu zapomniano. Pamiątkami takich historii są często nazwy miejscowe.

Pozostałości budynku w porcie w Avaldsnes, fot. Endre Elvestad/Stavanger Maritime Museum.

Pozostałości kamiennego kopca (Kvitsøy, Rogaland), fot. Endre Elvestad/Stavanger Maritime Museum.

Cegły balastowe w porcie w Avaldsnes, fot. Endre Elvestad/Stavanger Maritime Museum.
 
Ośrodek Kultury Morskiej CMM EEA Grants MKiDN Promesa MKiDN CMM Stavanger Museum Klient 7AV